Պարույր Մուրադյանի Ծննդյան արթիվ նյութ

Կենսագրություն

Ծնվել է 1933 թ. մարտի 25-ին Ջավախքի Ղադո (հայ. Փապար) գյուղում։ 1952 թ. ավարտել է Ազավրեթի միջնակարգ դպրոցը։ 1953-58 թթ. սովորել և ավարտել է ԵՊՀ բանասիրական ֆակուլտետի արևելյան (պարսկական) բաժինը։ 1960-1962 թթ. սովորել է Հայաստանի ԳԱ ասպիրանտուրայում՝ ուսումնառությունն անցկացնելով Թբիլիսիի պետական համալսարանում։ 1963 թ. պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն «Հայ-վրացական մատենագրական փոխհարաբերությունները 18-րդ դարում» թեմայով։

1963-1970 թթ. աշխատել է Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի հին գրականության բաժնում։ 1970 թ. աշխատել է Երևանի պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետում, իսկ 1976 թվականից նաև ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտում, որտեղ կազմավորել և գլխավորել է կովկասագիտության և բյուզանդագիտության բաժինը։ 1986 թ. պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն «Վրաստանի հայերեն արձանագրությունները. Քարթլի և Կախեթ» թեմայով։ 1989 թ. ստացել է պրոֆեսորի կոչում, դարձել է Մեսրոպ Մաշտոցի մրցանակի դափնեկիր։ 1991/92 ուսումնական տարում կովկասագիտության դասընթաց է վարել Գերմանիայում (Տրիրի համալսարան)։ 2002-2003 թթ. դասավանդել է Հ. Աճառյանի անվան համալսարանում։ Պ. Մուրադյանը երկար տարիներ դասավանդելով Երևանի պետական համալսարանումՙ աճեցրել է բազմաթիվ երիտասարդ մասնագետներ։

Նշանակալի է պրոֆ. Պարույր Մուրադյանի վաստակը հայոց միջնադարյան մատենագրության, մշակույթի, ճարտարապետության, պատմական սկզբնաղբյուրների ու վիմագրական հուշարձանների հիմնարար հետազոտությունների բնագավառում։

Հայագիտության համար խոշոր երևույթ էր Պ. Մուրադյանի կողմից «Վրաց ժամանակագրություն»-ը հին վրացերենից հայերենի ամբողջական թարգմանությունն ու հրատարակումը։

«Armeno-Georgica» մատենաշարով հրապարակվել են Պ. Մուրադյանի մենագրությունները՝ «Հայաստանի վրացերեն արձանագրությունները», «Վրաստանի հայերեն արձանագրությունները» (2 հատոր), «Ագաթանգեղոսի հին վրացերեն խմբագրությունները», «Շուշանիկի վկայաբանության հայերեն և վրացերեն խմբագրությունները»։

Պ. Մուրադյանը թողել է գիտական հսկայական ժառանգություն՝ ավելի քան 300 տպագիր աշխատություն։

Նա կազմել ու խմբագրել է «Կովկաս և Բյուզանդիա», «Հայագիտական հետազոտություններ», «Հայագիտական մատենադարան», «Հուշարձան» մատենաշարերը, խմբագրել է շատ հայագետների մենագրություններ, կազմել և հրատարակել է անվանի հայագետների գիտական ժառանգությունը ամփոփող ժողովածուներ (Ն. Մառ, Հ. Օրբելի, Լ. Խաչիկյան, Լ. Մելիքսեթ-Բեկ, Երվանդ Տեր-Մինասյան, Մկրտիչ Ներսիսյան և այլք)։

Պրոֆ. Պ. Մուրադյանը եղել է գիտական, գիտամեթոդական ու խմբագրական մի շարք խորհուրդների անդամ։ Գիտական զեկուցումներով մասնակցել է բազմաթիվ միջազգային գիտաժողովների ու կոնգրեսների ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ արտասահմանյան շատ երկրներում, Հայաստանում կազմակերպել է «Քրիստոնյա Արևելք» միջազգային գիտաժողովը և հրատարակել նրա նյութերը։

1960

• Մի էջ հայ-վրացական բառարանագրությունից,- «Բանբեր մատենադարանի», 1960, № 5, էջ 325-331:

1962

• «Պատմութիւն Պղնձէ քաղաքի» զրույցի հայկական և վրացական պատումների ու նրանց փոխհարաբերության շուրջ,- «Բանբեր մատենադարանի», 1962, № 6, էջ 249-262:
• [Сказание “Беседа девушки и юноши”, его версии и вопросы происхождения,- “Десятая научная конференция аспирантов и молодых научных работников”. Тбилисский гос. университет, Тбилиси, 1962, стр. 87-89.]
• Григор Нарекаци в грузинской литературе XVIII века,- “Известия АН Арм. ССР”, 1962, № 8, стр. 85-91.
• [Գայոս Ռեկտորը և հայոց մշակույթը,- «Կամուրջ» (ալմանախ), Թբիլիսի, 1962, էջ 438-442։]

1963

• Երբ բացակայում է տարրական բարեխղճությունը [Սայաթ-Նովային վերաբերող «նոր նյութերի» առթիվ],- ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների, 1963. № 9, էջ 97-102։ (հեղինակակից՝ Բ. Հովակիմեան)
• Վրաց սայաթնովագիտության պատմությունից,- ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների, 1963, № 10, էջ 76-88:
• Լեւոն Մելիքսեթ-Բեկ,- ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների, 1963, № 11, էջ 102-104:
• Սայաթ-Նովայի ստեղծագործության դերը վրաց գրականության մեջ,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1963, № 3, էջ 91-98:
• Սայաթ-Նովան ըստ վրացական աղբյուրների (բանասիրական պրպտումներ և նյութեր), Երևան, 1963, 120 էջ։
• Սայաթ-Նովա. Խաղեր (նմանահանություն)։ Հրատարակության պատրաստեցին՝ Բ. Չուգասզյան և Պ. Մուրադյան, Երևան, 1963, 142 էջ։
• Армяно-грузинские литературные взаимоотношения в XVIII веке, автореферат канд. диссертации, Тбилиси, 1963, 28 стр.
• Գրախոսություն՝ Արմենուհի Սրապյան, Կոստանդին Երզնկացի (Երեւան, 1958),- ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների, 1963, № 4, էջ 91-93:

1964

• Հայ-վրացական գրական-մշակութային փոխհարաբերությունների պատմությունից (սկզբից մինչեւ Ս. Գրոց թարգմանությունը),- ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների, 1964, № 10, էջ 55-68:
• Неопубликованная статья Н. Я. Марра об “Аркауне”,- “Известия АН Арм. ССР”, 1964, № 12, стр. 49-59.
• Գրախոսություն՝ Գրիգորիս Ախթամարցի, աշխատասիրությամբ Մայիս Աւդալբեգյանի,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1964, № 2, էջ 279-285:

1965

• Նիկողայոս Մառ (ծննդյան 100-ամյակի առթիվ),- «Սովետական Վրաստան», 1965, № 2, 5 յունուարի։
• Հայագիտության բազմաշխատ երախտավորը՝ [Ն. Մառ],- «Սովետական Հայաստան», 1965, թիվ 3, 6 յունուարի։ Տե՛ս նաև «Լրաբեր» (ԱՄՆ), № 76, 13 փետրվարի։
• Մեծ հայագետը՝ [Ն. Մառին վերաբերող ներածական խոսք և հրապարակում], «Երևան», № 5, 1965, 8 յունուարի։

1966

• Վրացերեն արձանագրությունները Հայաստանում,- Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1966, № 3, էջ 30-48:
• Պրոֆ. Լևոն Մելիքսեթ-Բէկ (ծննդյան 75-ամյակի առթիւ),- «Էջմիածին», 1966, թիվ Դ, էջ 55-60։
• Армяно-грузинские литературные взаимоотношения в XVIII веке, Ереван, 1966, 223 стр.,
• Շոթա Ռուսթավելի, «Ընձենավոր», թարգմանությունը՝ Գ. Ասատուրի, թարգմանության վերանայումն ըստ ճշգրտված բնագրի, խմբագրությունն ու ծանոթագրությունները Պ. Մուրադյանի, Երևան, 1966, 318 էջ։
• «Ընձենավոր»-ը հայոց գնահատմամբ (անդ, էջ 264-310, և առանձին)։
• Շոթա Ռուսթավելի,- «Սովետական Հայաստան» (ամսագիր), 1966, թիվ 9, էջ 7-9։
• Հայ-վրացական գրական-մշակութային փոխհարաբերությունների պատմությունից (Ս. Գրոց թարգմանությունը),- «Էջմիածին», 1966, ԺԱ-ԺԲ, էջ 51-58։

1967

• Комментарии Я. И. Смирнова к поэме Шавтели,- Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, 1967, № 10, стр. 105-107.

1968

• Армянская надпись храма Джвари, Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1968, № 2, стр. 55-80.
• Գրիգոր Բակուրյանի «Սահմանքի» հունարեն եւ վրացերեն խմբագրությունների գնահատման հարցի շուրջ,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1968, № 1, էջ 103-118:
• Նշանավոր կովկասագետն ու հայագետը (ակադեմիկոս Սուրեն Երեմյանի ծննդյան 60-ամյակի առթիվ),- «Սովետական Հայաստան», 1968, թիվ 101, 30 ապրիլի։
• Որտե՞ղ է հիմա «նիւթով ու գրչութեամբ պատուական» ձեռագիրը,- «Սովետական Հայաստան», 1968, թիւ 171, 24 հուլիսի։
• Մառը և հայ-վրացական բանասիրությունը,- «Մառը և հայագիտության հարցերը», Երևան, 1968, էջ 58-69։
• Եվթիմիոս Զիղաբենոսի «Πανοπλια δογματικη» երկի հին վրացերեն թարգմանությունը,- «Մառը և հայագիտության հարցերը», էջ 266-305։
• Н. Я. Марр, Цаты (taθ) палеонтологически [Публикация],- «Մառը և հայագիտության հարցերը», էջ 195-204։
• К критике текста III послания католикоса Авраама,- Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1968, № 10, стр. 41-64.
• L’inscription arméninne de l’eglise de Djvari,- Revue des Études Arméniennes, Paris, 1968, t. V, pp. 109–139.

1969

• К хронологии некоторых событий в Грузии и Армении конца XII века,- “Вестник Матенадарана”, 1969, N 9, стр. 125-135.
• Encore au sujet de l’inscription arméninne de l’eglise de Djvari,- Revue des Études Arméniennes, Paris, 1969, t. VI, pp. 393–411.

1970

• Լևոն Մելիքսեթ-Բեկ,- «Մեր անվանի դասախոսները», Երևան, 1970, էջ 171-172։

1971

• Винительные формы в именительном по данным топонимики Армении (к постановке вопроса),- Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1971, N 4, стр. 21-38.
• Վրաց ժամանակագրութիւն (1207-1318), Երևան, 1971, 222 էջ։
• Թէոդորոս Զինվորի վկայաբանության խմբագրությունները,- Բանբեր Երևանի համալսարանի, 1971, № 2, էջ 176-189։
• Վրաց ուղեգրողի վկայությունները կեսարահայոց մասին,- «Հայրենիքի ձայն», 1971, № 36, 8 սեպտեմբերի։
• Ագաթանգեղոսի «Պատմութեան» հնագույն պատառիկներ,- Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1971, № 12, էջ 37- 48:

1972

• Ագաթանգեղոսի «Պատմութեան» մի հատվածի հին վրացերեն թարգմանությունը, («Հռիփսիմեանց վկայաբանութիւնը»),- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1972, № 1, էջ 63-76:
• Ամբողջանում է մեր հնագույն շրջանի պատմությունը [Հայ ժողովրդի պատմության Ա հատորի հրատարակության առթիվ],- «Հայրենիքի ձայն», 1972, № 23, 7 հունիսի։

1973

• Об издании и переводе одного отрывка из памятной записи Давида Кобайрского,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1973, № 2, стр. 183-188։
• Վրացերէն արձանագրութիւնները Հայաստանում (Պղնձահանք),- Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1973, № 1, էջ 39-58:
• Դիտողութիւններ Օձունի արձանագրութիւնների վերծանութեան առթիւ,- Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1973, № 6, էջ 69-82:
• Новые материалы о Рафаеле Данибегове,- “Вестник Ереванского университета”, 1973, № 3, стр. 169-185.
• Ղազար Փարպեցու «Պատմութեան» նորահայտ պատառիկը,- «Բանբեր մատենադարանի», 1973, № 11, էջ 7-32: (Հեղինակակից Կ. Ն. Յուզբաշյան)։

1974

• Վրացերէն արձանագրությունները Հայաստանում. Կողբաքար (Բարանա),- Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1974, № 1, էջ 45-56:
• Գրախոսություն՝ И. В. Абуладзе, Словарь древнегрузинского языка (материалы), Тбилиси, 1973, 577 стр.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», № 1, էջ 242-245։
• Եղվարդի ծածկագիր արձանագրությունը,- «Երեւանի համալսարան» (հանդես), 1974, № 1(18), էջ 36-40։
• Յովհան Սարկաւա՞գ, թե՞ Յովհան Գորգ,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1974, № 2, էջ 233-238:
• Կոշի վրացերեն արձանագրությունների շուրջ,- Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1974, № 11, էջ 51-64:
• Վրացերեն արձանագրությունները Հայաստանում (Չանգլի),- «Հայագիտական հետազօտութիւններ», Երևան, 1974, Ա, էջ 61-82։
• Հատված Ղազար Փարպեցու «Պատմութիւնից»,- «Հայագիտական հետազօտութիւններ», Ա, 1974, էջ 194-226։
• Неопубликованные страницы [подготовка писем Н. Мара, И. Орбели и Л. Мсерянца к печати, примечания и предисловие П. М. Мурадяна],- «Հայագիտական հետազօտութիւններ», Ա, Երևան, 1974, էջ 227-402.
• И. Орбели, Надписи Мрена [подготовка текста к печати, примечания П. М. Мурадяна],- «Հայագիտական հետազօտութիւններ», Ա, Երևան, 1974, էջ 33-43.

1975

• Грузинский перевод «Повествования» Аристакэса Ластиверци,- Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, 1975, № 2, էջ 108-112.
• Փրկչական թվականի գործածության ժամանակագրությունը ըստ հայկական աղբյուրների,- «Հանրապետական առաջին գիտական կոնֆերանս՝ նվիրված հայ արվեստի եւ ճարտարապետության պրոբլեմներին» (զեկուցումների թեզիսներ), Երևան, 1975, էջ 15-16։
• Հայագիտական վաստակով [Հակոբ Անասյան],- «Հայրենիքի ձայն», 1975, № 32, 6 օգոստոսի։
• Хронология систем летосчислений по армянским источникам «Эра по Р. X.».,- Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, 1975, № 10, էջ 77-94։
• Գրախոսություն՝ К. С. Кекелидзе, Этюды по истории древнегрузинской литературы, т. XII, Тбилиси, 1973/4, 310 стр., К. С. Кекелидзе, Этюды по истории древнегрузинской литературы, т. XIII, Тбилиси, 1974, 303 стр.,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1975, № 1, էջ 213-216։

1976

• Хронология систем летосчислений по армянским источникам «Армянская эра». Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, 1976, № 1, էջ 49-64.
• «Պալեոգրաֆիկ ուսումնասիրության» արդյունքները,- «Երևանի համալսարան» (տեղեկատու), 1976, թիւ 1(24), էջ 47-52։
• Պաշտամունքային կառույցների հիմնարկությունն ու նավակատիքը ըստ հայկական աղբյուրների,- «Հանրապետական երկրորդ կոնֆերանս՝ նվիրված Հայաստանի կուլտուրայի եւ արվեստի պրոբլեմներին» (զեկուցումների թեզիսներ), Երևան, 1976, էջ 71-72։
• Вопросы арменистики в трудах академика И. А. Джавахишвили (К 100-летию со дня рождения).- Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, 1976, № 4, էջ 85-96.(հեղինակակից Ս. Տ. Երեմյան)
• Հարյուրամյակների միջով, հարյուրամեակների հետ [Սեդրակ Բարխուդարյանի վաստակը],- «Սովետական Հայաստան», 1976, 16 սեպտ.։

1977

• Հայերեն բնագրով չպահպանված վարքագրական երկու հուշարձան,- «Բանբեր մատենադարանի», 1977, թիւ 12, էջ 168-190:
• [«Մեփորեալ (մեփորել/միփորել)» վարչական տերմինը,- Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, 1977, № 7, էջ 49-60։]
• Источниковеденческая характеристика “Синодика” Санаинского монастыря,- “Конференция по истории средневековой пись̈менности и книги” (тезисы докладов), Ереван, 1977, стр. 62-63.
• Ա. Գ. Շանիձե,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1977, № 3, էջ 57-64: (հեղինակակից՝ Ս. Երեմեան)
• Եվրոպական հայագիտությունը և Մխիթար Սեբաստացին,- «Սովետական մանկավարժ», 1977, № 12, էջ 84-87։
• Հայաստանի վրացերեն արձանագրությունները, Երևան, 1977, 362 էջ։
• Գրախոսություն՝ Իլյա Աբուլաձե, Աշխատություններ, հատ. 1, Թբիլիսի, 1975, 227 էջ, հատ. 2, Թբիլիսի, 1976, 287 էջ.,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1977, № 4, էջ 237-240:

1978

• Վաստակաշատ հայագետը (Լ. Խաչիկյանի ծննդեան 60-ամյակի առթիվ),- Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, 1978, № 7, էջ 106-111:
• Культурная деятельность армян халкедонитов в XI-XIII веках, Ереван, 16 стр.
• Строительство и освящение культовых сооружений по армянским источникам,- “Научные сообщения” Государственного музея искусства народов Востока, вып. X, Москва, 1978, стр. 127-137.
• L’activité culturelle des arméniens chalcédoniens aux XI-XIII siècles, Yérévan, 1978, 17 page.

1979

• Ուրախալի, բայց մտահոգող սկիզբ [Գիտական ժառանգության հրատարակության հարցեր],- «Սովետական Հայաստան», 1979, № 63, 15 մարտի։
• Грузинские приписки и записи в армянской рукописи 1317 года из Гладзора,- “Кавказ и Византия”, вып. I, 1979, стр. 82-97.
• Տեքստի՝ հրատարակութեան պատրաստում և խմբագրում
• 1) Լ. Մելիքսեթ-Բէկ, Հայերը Վրաստանում,- “Кавказ и Византия”, вып. 1, стр. 167-179։։
• 2) Е. С. Такайшвили, Две церкви села Тандзии, “Кавказ и Византия”, вып. I, стр. 180-183.
• «Տուհաց գաւառի» տեղորոշման հարցի շուրջ,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1979, № 1, էջ 245-250:
• Հայկ Պերպերյան (մահախօսական),- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1979, № 1, էջ 297-298:
• Ճարտարապետ Թոդոսակի շինարարական գործունեության ժամանակի խնդիրը,- «Հայաստանի մշակույթի եւ արվեստի պրոբլեմներին նվիրված հանրապետական չորրորդ գիտական կոնֆերանս» (զեկույցի թեզիսներ), Երևան, 1979, էջ 97-100։
• Աթենի Սիոնի նորահայտ հայերեն արձանագրությունը,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1979, № 3, էջ 214-223:
• Ակադ. Կ. Ս. Կեկելիձե (ծննդյան 100-ամյակի առթիվ),- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1979, № 4, էջ 25-34:
• Գրախոսություն՝ Ա. Ա. Մանուչարյան, Քննություն Հայաստանի IV-XI դարերի շինարարական վկայագրերի, Երեւան, 1977,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1979, № 4, էջ 237-243: (Հեղինակակից՝ Ս. Ա. Ավագեան։)
• Գրախոսություն՝ Ի. Դրամբյան, Քոբայրի որմնանկարները [И. Р. Дрампян, Фрески Кобайра, Ереван 1979],- «Սովետական Հայաստան», 1979, 13 հոկտեմբերի։
• Գրախոսություն, Ս. Ա. Ավագյան, Վիմական արձանագրությունների բառաքննություն,- «Բանբեր Երեւանի համալսարանի», 1979, № 2, էջ 201-204։

1980

• Ղազար Փարպեցու մի տեղեկութեան պատմամշակութային նշանակութիւնը,- «Էջմիածին», 1980, Ա, էջ 54-57։
• Կովկասագիտութիւն,- ՀՍՀ, V, էջ 630-631։
• Источниковедческая характеристика “Синодика” Санаинского монастыря,- “Кавказ и Византия”, вып. 2, 1980, стр. 73-80..
• Персидский термин kandak/kande по армяно-грузинским источникам.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1980, № 4, էջ 262-268։

1981

• Աթենի Սիոնը և նրա հայերեն վիմական հիշատակարանները,- «Գիտութիւն եւ տեխնիկա», 1981, № 4, էջ 33-36։
• Иудейские общины Закавказья и этноним hrea /hur ia (иудей),- Конференция։ Культурные взаимосвязи народов Средней Азии и Кавказа с окружающим миром в древности и средневековь̈е” (тезисы докладов), Москва, 1981, стр. 114-115
• Из армянской эпиграфики Грузии. Պատմա-բանասիրական հանդես, 1981, № 4, էջ 210-226.
• Պատմաբանի վաստակը [ակադ. Մ. Ներսիսյանի ծննդյան 70-ամյակի առթիվ],- «Հայրենիքի ձայն», 1981, 14 հունվարի, թիվ 3։
• Գրախօսություն, «Պատմութիւն Սեբէոսի», աշխատասիրությամբ Գ. Վ. Աբգարյանի, Երեւան, 1979,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1981, № 1, էջ 271-276:

1982

• Ագաթանգեղոսի հին վրացերեն խմբագրությունները, Երևան, 1982, 269 էջ։
• Принципы классификации книги в средневековой Армении,- “Русская и армянская средневековые литературы”, Ленинград, 1982, стр. 164-172.
• Кавказский культурный мир и культ Григория Просветителя,- “Кавказ и Византия”, вып. III, 1982, стр. 5-20.
• Ն. Մառ,- ՀՍՀ, հտ. VII։
• Լ. Մելիքսեթ-Բեկ,- ՀՍՀ, հտ. VII։

1984

• Памятники византийской скульптуры из армянской церкви св. Георгия в Константинополе.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1984, № 1, էջ 152-156.
• Новое в “Кавказском культурном мире” в XI-XIII веках,- “Кавказ и Византия”, вып. IV, 1984, стр. 142-158.
• Выдающийся ученый (к 120-летию со дня рождения академика Н. Я. Марра),- “Коммунист”, 1984, N 296, 26 декабря.
• Les sculptures byzantines de l’eglise arménienne Saint-Georges (Surb Georg) de Constantinopole,- «Revue des Études Arméniennes», T. XVIII, 1984, pp. 125–133.

1985 թ.

• Армянская эпиграфика Грузии (Картли и Кахети), Ереван, 1985, 227+XXVI стр.
• Հայագիտության նվիրյալը (Ն. Մառի ծննդյան 120 և մահվան 50-ամյակը),- «Գիտություն եւ տեխնիկա»,- 1985, թիւ 5, էջ 50-52։
• Соотношение текста и изображения в памятниках средневекового изобразительного искусства,- “Четвертый международный симпозиум по армянскому искусству” (тезиси докладов), Ереван, 1985, стр. 211-212
• Обращенные в хачкары вишапы-стелы из Елегнадзора,- “Художественные памятники и проблемы культуры Востока.” Сборник статей, Гос. Эрмитаж, “Искусство”, Ленинградское отделение, 1985, стр. 20-26.
• Строительство и конфессия церкви Тиграна Оненца по памятникам эпиграфики.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1985, № 4 . էջ 174-190։
• Վրացագիտություն,- ՀՍՀ, հտ. XI, էջ 507-508։
• Հայերը Վրաստանում,- ՀՍՀ, հտ. XI, էջ 529-530։
• «Վիսրամիանի»,- ՀՍՀ, հտ. XI, էջ 463։
• Գրախոսություն՝ «Վրաց պատմական վավերագրերի դիվան», Ա, XI-XIII դդ. վրաց պատմական վավերագրեր, կազմեցին և հրատարակության պատրաստեցին Թ. Ենուքիձեն, Վ. Սիլոգավան, Ն. Շոշիաշվիլին, Թբիլիսի, 1984,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1985, թիւ 1, էջ 218-219:

1986

• Գ. Խ. Սարգսյան (ծննդյան 60-ամյակի առթիվ),- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1986, թիւ 2, էջ 206-208:
• The Epigraphic Heritage of Mediaeval Armenia, Moscow, 1986, 12 p.
• К предыстории литературного полиглотизма в средневековой Армении, “Армянская и русская средневековые литературы”, Ереван, 1986, стр. 118-130.
• Դավանական հանդուրժողականության և ազգամիջյան համերաշխության գաղափարը XII-XIII դդ. հայ մատենագիրների երկերում,- «Հայ միջնադարեան գրականութեան միջազգային գիտաժողով» (զեկուցումների թեզիսներ), Երևան, 1986, էջ 147-148։
• По поводу статьи Р. Бартикяна “Мнимое упоминание” Картлийской царицы” в армянской надписи Атенского Сиона”,- Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, 1986, N 7, стр. 75-76.
• Les principes de la classification des livres en Arménie médiévale, “Etudes arméniennes in memoriam Haïg Berbérian”, Lisboa, 1986, p. 591-600.

1987 թ.

• Грузинский административный термин мегуна/мегуине в армянской надписи из Канакера,- “Резюме докладов симпозиума “Вопросы истории и структуры картвельских языков”, Тбилиси, 1987, стр. 22 (английский перевод см. стр. 52).
• К 100-летию со дня рождения академика А. Г. Шанидзе.- «Պատմա-բանասիրական հանդես»,1987, № 1, էջ 23-24։
• Ակադ. Ակակի Շանիձեի հայագիտական եւ հայ-վրացական բանասիրությանն առնչվող աշխատությունների մատենագիտություն,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1987, թիւ 1, էջ 235-237:
• Հայոց միջնադարյան արվեստի մոռացության տրված մի հազվագյուտ հուշարձան,- «Հայաստանի մշակույթի եւ արվեստի պրոբլեմներին նվիրված հանրապետական 6-րդ կոնֆերանս» (զեկուցումների թեզիսներ), Երևան, 1987, էջ 40-41։
• Проблемы конфессиональной ориентации церкви Оненца (критический анализ источников и литературы),- “Кавказ и Византия”, вып. V, стр. 36-66.
• Пример благородного служения науке (к 100-летию со дня рождения акад. И. А. Орбели),- “Коммунист”, 1987, 11 ноября.
• Դավանական հանդուրժողականության և ազգամիջյան համերաշխության գաղափարը ԺԳ դարի Հայաստանում,- «Էջմիածին», 1987, ԺԱ-ԺԲ, էջ 78-82։
• A propros de l’article de H.Bartikian։ ”La mention imaginaire de la “Reine de Kartli” dans l’inscription arménienne du Sioni d’Ateni”,- “Revue des études géorgiennes et caucasiennes”, Paris, 1987, n. 3, pp. 157–158.
• Кружева на камне [рец. на книгу։ А. Л. Якобсон, Армянские хачкары],- “Коммунист”, 1987, N 94, 15 марта.
• «Այր իմաստուն եւ զօրաւոր» [ակադ. Հ. Օրբելի],- «Հայրենիքի ձայն», 1987, թիւ 47, 18 նոյեմբերի։
• И физик, и лирик [рец. на кн. М. Г. Пештмалджяна, Памятники армянских поселений],- “Коммунист”, 1987, 2 августа.
• Գրախոսություն՝ M. Stone, The Armenian Inscriptions from the Sinai,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1987, թիւ 2, էջ 235-237:

1988 թ.

• Арменистика։ насущные проблемы,- “Коммунист”, 1988, N 7, 9 января.
• Երևելի կովկասագետ-միջնադարագետը (ակադ. Ս. Տ. Երեմյանի ծննդյան 80-ամյակի առթիվ),- «Գիտութիւն եւ տեխնիկա», 1988, թիւ 4, էջ 25-28։
• “Мир ислама” в оценке армянских книжников XII-XIII вв. Мхитара Гоша и Вардана Айгекци,- “Взаимодействие и взаимовлияние цивилизаций и культур Востока”, Третья всесоюзная конференция востоковедов, Москва, 1988, стр. 29-30.
• Армянская эпиграфика Грузии։ Тбилиси, Ереван, 1988, 136+42 стр.
• Как издавались “Путешествия”,- “Коммунист”, 1988, N 149, 25 июня. Հայերէն թարգմ. տե՛ս «Բանվոր» (Լենինական), 1988 թ., 9-10 հուլիսի։
• Նոր արշավանք ի Հայս կամ՝ Թէ ինչպես են նենգափոխում պատմությունը,- «Գրական թերթ», 1988, 1 հուլիսի։ (Հեղինակակից՝ Գ. Սարգսյան)։
• Нагорный Карабах с древних времен до 1917 г.,- “Нагорный Карабах” (историческая справка), Ереван, 1988, стр. 8-22. Соавтор Г. Х. Саркисян.
• Պատմական միտումնավոր հայացք կամ «Մախաթն ուրիշի վրա փորձելուց առաջ ասեղը քո վրա փորձիր»,- «Գրական թերթ», 1988, 26 օգոստոսի։
• Վերակառուցումը եւ սովետահայ պատմագիտությունը,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1988, № 2, էջ 18-19:
• Նահատակություն՝ մահվանից հետո [Աբրահամ Երևանցու երկի ռուսերեն նոր հրատարակության առթիվ],- «Գրական թերթ», 1988, 4 նոյեմբերի։
• «Буниятовщине» не видно конца.- Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, 1988, № 5, էջ 41-49. (Соавтор Г. Х. Саркисян.)
• Крупнейший служитель отечественной науки (к 120-летию со дня рождения и 50-летию смерти акад. Н. Я. Марра),- “Кавказ и Византия”, вып. VI, 1988, стр. 5-13.
• Хронология систем летосчислений по армянским источникам (“Грузинский хроникон”),- “Кавказ и Византия”, вып. VI, 1988, стр. 61-71.
• Материалы к научной биографии акад. Н. Я. Марра,- “Кавказ и Византия”, вып. VI, 1988, стр. 276-290.

1989

• Кому воздать сторицей?,- “Коммунист”,1989, N 98, 25 апреля.
• Упрощенный подход мешает выяснению этнических проблем,- “Вопросы Истории”, 1989, N 5, стр. 77-78.
• Հայերը Ադրբեջանի գիտնականների դատի առաջ,- «Գրական թերթ», 1989, 1 սեպտեմբերի։
• Фальшивые голоса, или Как извращается история Нагорного Карабаха,- “Коммунист”, 1989, № 227, 30 сентября.
• Գիտնականի դիմանկարի մանրամասներ [ի լրումն «Օգոնյոկ» հանդեսում տպված Զ. Բունիաթովի դիմանկարի],- «Հայրենիքի ձայն», 1989, № 20, 17 մայիսի, էջ 5-6։

1990

• Հերթական զոհը Հասան Ջալալյանցն է («Աղուանից Պատմութեան» ռուսերեն հրատարակության առթիվ),- «Գրական թերթ», 1990, № 8, 16 փետրվարի։
• “Грузины григорианского вероисповедания?!” Миф или реальность̈?,- “Эпоха”, 1990, N 8, 11 октября.
• Несколько слов о работе проф. А. Карсеци. См. А. Карсеци, Конфликты между народами и пути их преодоления. К проблеме Нагорного Карабаха,- “Айастан”, Ереван, 1990, стр. 4.
• Պրոֆ. Լեւոն Մելիքսեթ-Բեկ (Ծննդյան 100-ամյակի առթիվ),- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1990, № 3, էջ 63-69:
• История – память поколений (проблемы истории Нагорного Карабаха), Ереван, 1990, 158 стр.
• За что ратует Хаджибейли?,- “Голос Армении”, 1990, N 273, 7 декабря.
• Նվիրվածութեան անհարկի ճիգեր [ի պաշտպանություն Լ. Խաչիկյանի ազնիվ հիշատակի],- «Գրական թերթ», 1990 թ. 13 հուլիսի։

1991

• “У Али лишь плов на уме”, [по поводу нового издания книги И. Чавчавадзе “Армянские ученые …”],- “Республика Армения”, 1991, № 4, 6 января.
• Ժողովուրդ, թէ՞ համայնք [Քուրդ և Եզդի հարաբերակցության շուրջ],- «Գրական թերթ», 1991, 8 մարտի։
• Նյութեր վիրահայոց պատմության,- «Ասպնջակ», 1991, թիւ 5, 10 յունիսի։
• Արցախը վրացական նորահայտ ձեռագրերում,- «Գրական թերթ», 1991, 24 մայիսի։
• «Պրոլետկուլտականություն»… գիտության մեջ [Խորենացու և խորենացիագիտության հարցի շուրջ],- «Հայաստանի Հանրապետութիւն», 1991, 28 հունիսի։
• Բնագրագիտական դիտարկումներ,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1991, № 1, էջ 140-144։
• К освещению проблем истории и культуры Кавказской Албании и Восточных провинций Армении, составил П. М. Мурадян, Ереван, 1991, 519 стр.
• Нагорный Карабах с древних времен до 1917 г.,- К освещению проблем истории и культуры Кавказской Албании и Восточных провинций Армении, составил П. М. Мурадян, Ереван, 1991, стр. 37-49.
• Два искаженных издателем памятника: а) Ганс Шильтбергер, Путешествия …, б) Армянская анонимная хроника,- “К освещению проблем …”,- К освещению проблем истории и культуры Кавказской Албании и Восточных провинций Армении, составил П. М. Мурадян, Ереван, 1991, стр. 225-235.

1992

• Zustand und Hauptaufgaben der armenologischen Untersuchungen,- “Armenisch-Deutsche Korrespondenz”, N 75, 1992, März, S. 50-52.
• «Անի» տեղանունը,- «Անի», 1992, թիւ 1, էջ 18-19։
• Միջնադարեան փայտափորագրութեան նորայայտ յուշարձան,- «Գրական թերթ», 1992, թիւ 24, 28 օգոստոսի։
• Վրաստան, «Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն» (ձեռնարկ միջնակարգ դպրոցի 7-րդ դասարանի համար), Երևան, 1992, էջ 122-159։ Հեղինակակից՝ Հ. Մարգարյան։
• Աղվանք, նոյն տեղում, էջ 160-183։ Հեղինակակից՝ Հ. Սվազյան։
• Ադրբեջան, նոյն տեղում, էջ 183-196։ Հեղինակակից՝ Պ. Չոբանյան։
• Մովսես Խորենացու «Հայոց Պատմութեան» բնագրական հետքերը 6-7-րդ դարերի երկերում,- «Էջմիածին», 1992, Զ-Է, էջ 85-98։
• Հայաստան-Վրաստան [1992 թ. սեպտեմբերի 24-ին կայացած քննարկման համառոտեալ սղագրություն], «Հայաստանը եւ իր անմիջական հարևանները», Երևան, 1992, էջ 70-76։
• Հայաստան-Թուրքիա, նոյն տեղում, էջ 34-35։
• Հարգենք գիտական ճշմարտությունը,- «Ազատամարտ», 1992, № 50, 11-17 դեկտեմբերի, էջ 13։

1993

• «Ցուրտ օրերի տաք մտաբերումներ» [հիշողություններ Հ. Անասյանի մասին],- «Հայրենիքի ձայն», 1993, № 3, 9 փետրվարի։
• Importance des citations bibliques rencontrees dans les documents litteraires et epigraphiques medievaux Arméniens,- “Armenia and the Bible”, edited by Christoph Burchard, Atlanta, Georgia, 1993, pp. 171–179.
• Կերպարվեստի միջնադարյան հուշարձանների պատկերի և մակագրության առնչությունները,- «Հուշարձան», № 2, 1993, էջ 143-149։
• Դաւանական հանդուրժողականութեան և ազգամիջեան համերաշխութեան գաղափարը ԺԲ-ԺԳ դարերի Հայաստանում,- «Գանձասար», Դ, 1993, էջ 95-108։
• Ein Volk oder ein Gebiet?,- “Armenisches Berg-Karabach/Arzach im Überlebenskampf. Christliche Kunst-Kultur-Geschichte, Hg. Manfred Richter, Berlin. 1993, S. 107-111.
• Ստուգաբանական սրբագրումներ,- Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1993, № 3, էջ 104-106:
• Nerses v. Lambron,- “Lexikon des Mittelalters”, t. VI (1993), S. 1095.

1994 թ.

• Kult des Heiligen Nikolaus des Wundertäters und das armenische Mittelalter,- “Grün Magazin”, Januar-März, 1994, S. 40-43.
• Ն. Ադոնց, «Հայաստանի սահմանների խնդիրը» (հրապարակում),- «Ազատամարտ», 1994, № 18, 22-29 ապրիլի, էջ 6-7։
• Ընթերցող գտնելու ոչ պարկեշտ եղանակ [Սերո Խանզադյանի «պատմական կոնցեպցիան»],- «Հայաստանի Հանրապետութիւն», 1994, 14 մայիսի։
• Բնագրագիտական դիտարկումներ («բամէնցաւ/բամբէն-ցաւ/բամընցաւ» եւ «տանուտրութիւն»),- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1994, № 1-2, էջ 176-182:
• Դաւիթ Քոբայրեցին և նրա «Պատճառները»,- «Գանձասար», Ե, 1994, էջ 158-168։
• Հայոց լրագրութեան առաջնեկը («Ազդարար»-ի 200-ամեակի առթիւ),- «Ժամանակ»(Կ. Պոլիս), 1994, 17-19 հոկտեմբերի։ Նոյնը արևմտահայերէն, «Մարմարա», 20-22 հոկտեմբերի։
• Գրախօսություն՝ Գիտական արժանապատւութեամբ գրուած դասագիրք,- «Ազատամարտ», 1994, № 8, 25 փետրուարի, էջ 15։

1995 թ.

• Մաղաքիա արքեպիսկոպոս Օրմանեան, «Տեղեկութիւն ի վերայ համազգային եկեղեցական ընտրողական ժողովոյ վասն ընտրութեան հայրապետին ամենայն Հայոց»։ Հրատարակութեան պատրաստեցին՝ Պ. Մուրադեան, Վ. Սերովբեան։ Ստանպոլ, 1995, էջ 54։
• Նամակ խմբագրությանը [Ո՞վ է Զ. Բունիաթովի գրքի գրախոսության իրական հեղինակը],- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1995, № 1, էջ 260-266։
• Վաստակաշատ հայագէտը,- Լևոն Խաչիկեան, «Աշխատութիւններ», հտ. Ա, 1995, էջ 9-14։
• Պատկերների տեսական ու գործառական խնդիրը ԺԲ-ԺԳ դարերի մատենագիրների երկերում,- «Հայ արվեստի հանրապետական 7-րդ գիտական կոնֆերանս» (զեկուցումների թեզիսներ), Երևան, 1995, էջ 47-49։
• Идея конфессиональной толерантности и межнационального согласия в армянской книжности XII—XIII веков.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1995, № 2, էջ 187-194.
• Էմանուէլ Արզումանի Պիվազյան (մահախոսական),- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1995, № 2, էջ 269-270։ (հեղինակակից Վ. Ս. Նալբանդյան)։
• «Հարկը՝ հարկաւորաց, պատիւն՝ արժանաւորաց» [Մ. Հասրաթյանի «Պատմական Իրանը եւ Հայաստանը» հոդվածի վերատպության առթիվ],- «Գարուն», 1995, № 10, էջ 74։
• Սուրբ Նիկողայոս Սքանչելագործը և հայոց միջնադարը,- «Շողակաթ», Ստամբուլ, 1995, էջ13-28։
• Գրախոսություն՝ Mxitar Sasneci’s Theological Discoursses. Edited by Peter Cowe, Lovain, 1993,- «Շողակաթ», 1995, էջ 201-203։
• Գրախոսություն՝ Basilio di Cesarea, Il Libro delle Domande (Le Regole). Edito da Gabriella Uluhogian, Lovanii, 1993 (Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium), vol. 536, 537, Scriptores Armeniaci, tomus 19-20, p. 310+232),
• Գրախօսություն՝ Répertoire des bibliotèques et des catalogues de manuscrits arméniens. Par Bernard Coulie, Brepols-Turnhout, 1992,- «Շողակաթ», 1995, էջ 204-212։

1996

• Կովկասեան մշակութային աշխարհը եւ Հայաստանը,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1995, № 1-2, էջ 117-136:
• Н. Я. Марр, Кавказский культурный мир и Армения. Составление, редакция, предисловие и комментарии П. М. Мурадяна. Ереван, 1996, с. 400.
• Սուրբ Շուշանիկի Վկայաբանութիւնը,- “Armeno-Georgica” 3, Երևան, 1996, 218 էջ։ [Բնագրի ի ձեռն Հ. Գ. Մագսուտեանի անգլերէն թարգմանութիւնը տե՛ս «Սիոն», 1997, էջ 329-339, նաև առանձին գրքով։ The Passion of Saint Shushanik. A New Translation of the Principal and Lesser Texts Father Krikor Maksoudian, New York, 1999].
• Le monde culturel caucasien et l’Arménie,- “Arménie entre Orient et Occident”, Paris, 1996, pp. 71–77.
• Մխիթար Գօշ, Թուղթ առ Վրացիսն, աշխատասիրութեամբ Պ. Մուրադեանի,- «Գանձասար», Զ, Երևան, 1996, էջ 336-402։
• Մեր արդիւնաշատ պատմաբանը (ակադ. Գ. Սարգսյանի ծննդյան 70-ամյակի առթիվ),- «Հայաստանի Հանրապետութիւն», 1996, 5 ապրիլի։ (Հեղինակակից՝ Բ. Ն. Առաքելյան)։
• Հայոց էթնիկ ինքնության մշակութային ազդակները միջնադարում,- «Ռ. Դրամբյանի հիշատակին նվիրված գիտաժողովի զեկուցումների թեզեր», Երևան, 1996, էջ 16-17։
• Հայագիտության երեկն ու վաղը,- «Գրական թերթ», 1996, թիւ 30, 3 դեկտեմբերի։
• Идея конфессиональ̈ной толерантности,- Марра mundi – Збiрник наукових праць̈ на пошану Ярослава Дашкевича з нагоди його 70-рiччя, Львiв-Киiв-Нь̈ю-Йорк, 1996, стр. 104-112.
• Birkaç söz,- “Hemşin gizemi”, Levon Haçikyan, Hemşin Ermenileri tarihinden sayfalar, Istanbul, 1996, s. 5-6.

1997

• Հարկադրյալ մեկնաբանություն [պատասխան մի նորաթուխ «սայաթնովագետի»],- «Գիտություն», 1997, ապրիլ, № 9։
• Идея конфессиональ̈ной толерантности и межнациональ̈ного согласия в армянской книжности XII-XIII веков, Ереван, 1997, 15 стр.,
• Վաղեմի աւանդոյթի նորօրեայ կիրառում [թարգմանական արուեստի մասին],- Խալիլ Ճիպրան, Տիրոջ ձայնը։ Հայացուց՝ Գարեգին Արքեպ. Գազանչեան, Իսթանպուլ, 1997, էջ 3-5։
• Անվանի գիտնականը եւ ջերմ հայրենասերը (Հովսեփ Օրբելու ծննդյան 110-ամյակի առթիվ),- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1997, № 2, էջ 27-32:
• Երկու խօսք [Շնորհք Արքեպ. Գալուստեանի «Հայազգի սուրբեր» գրքի վերահրատարակութեան առթիվ], Երևան, 1997, էջ 7-8։
• «Կարքեդովն/Քաղկեդոն» ընթերցումը վաղմիջնադարեան աղբիւրներում,- «Սիոն», 1997, թիւ 7-12, էջ 306-311։

1998 թ.

• Административный термин “кетобар” в надписи 1286 г. из Ошакана,- “Caucasica”. The Journal of Caucasian Studies, vol. 2, 1998, Tbilisi, pp. 183–188.
• Ապօրինի ծնունդ՝ բազմաթիվ կնքահայրերով [Հայոց իրավունքի պատմության ուսումնասիրության շուրջ]։ Համահեղինակ՝ Ազատ Բոզոյան,- «Հայաստանի Հանրապետութիւն», № 119, 19 հունիսի։
• Անվանումը ոչ թե գյուղի, այլ պատմության սեփականությունն է,- «Առաւօտ», 1998, 6 օգոստոսի, էջ 5։
• Հայոց դպրությունը Կոստանդնուպոլսում (V-X դարեր),- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1998, № 1-2, էջ 145-158:
• Խղճի և պարտականության խաչմերուկում,- «Հզոր հայրենիք», թիւ 8, 20-26 օգոստոսի։
• Գագիկ Խորենի Սարգսյան. Կյանքի, գիտական, գիտակազմակերպչական և մանկավարժական գործունեության համառոտ ակնարկ, Երևան, 1998, էջ 9-25 (հայերեն), էջ 29-43 (ռուսերեն)։ Հեղինակակից՝ [Գ. Սարգսյան], Վ. Բարխուդարյան։
• «Արեւելեան» և «Հայաստանեայց» եկեղեցիների առանձնության հիմնական դրսևորումները,- «Հայաստանը եւ Քրիստոնյա Արևելքը»(զեկուցումների դրույթներ), Երևան, 1988, էջ 36-37։ Արտատպությունը տե՛ս «Շողակն» (ամսօրեայ), № 7, էջ 5։
• Արմաշի դպրեվանքը, Երևան, 1998, «Գանձասար» հրատ., 152 էջ։
• Գրախօսություն՝ Raymond H. Kevorkian, Armen Ter-Stepanian …, Manuscrits arméniens de la Bibliothèque Nationale de France, Paris, 1998,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1998, № 3, էջ 213-214:
• La lezione “Karkedovn/Kałkedon” nelle fonti armene altomedievali,- Il “Romanzo di Alessandro” e altri scritti, Roma, 1998, pp. 189–195.

1999

• «Բանք սպառին եւ գործք թագաւորեն» [ներածական խոսք Աստղիկ Գևորգյանի «Հայ մանրանկարիչներ» մատենագիտության կապակցությամբ Աս. Մնացականյանի անտիպ ելույթի հրատարակության առիթով],- «Հայաստանի Հանրապետութիւն», 1999, 2 ապրիլի։
• Հայագետ՝ հակառակ բոլոր անդիպությունների [Գ. Աբգարյանի մահվան տարելիցի առթիվ],- «Գիտություն», № 11(141), 26 մայիսի և 15 հունիսի։
• Երկու խօսք [Լ. Ս. Խաչիկեանի, «Աշխատութիւնների» Բ հատորի հրատ. առթիւ], 1999, էջ 6։
• Armenia,- History of Humanity։ Scientific and Cultural Development, Volume V, From the Sixteenth to the Eighteenth Century, London, 1999, pp. 268–270, Plates 87-88, 93-96.
• Երկու խոսք [Հ. Աճառյանի «Հայոց դերը Օսմանեան կայսրութեան մէջ» աշխատության հրատարակության առթիվ], Երևան, 1999, էջ 7-8։
• Երկու խօսք [Տիգրան Գոյումճեանի «Ղազար Փարպեցի. մատենագիտութիւն» աշխատութեան հրատարակութեան առթիւ], Երևան, 1999։
• «Պատմա-բանասիրական հանդեսի» հիմնադիր խմբագիրը,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1999, № 1, էջ 62-66:
• Դրվագներ Բագավանի ձեռագրական հավաքածոյի պատմությունից,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1999, № 1, էջ 195-203:
• Идея конфессиональной толерантности и межнационального согласия в армянской книжности XII-XIII веков,- “Христианский Восток”, Новая серия, т. 1(7), Санкт-Петербург-Москва, 1999, стр. 359-373.
• Հայագիտություն,- ՀՀՀ, հտ. 3, էջ 100-103։
• Նիկողայոս Մառ,- ՀՀՀ, հտ. 3, էջ 579-581։
• Բիւզանդիայի արևելեան քաղաքականութիւնը և Անին,- «Հանդէս ամսօրեայ», 1999, էջ 367-386։
• Die anfänge der drei Kaukasischen Literaturen als Folge der Christianisierung,- “Die Christianisierung des Kaukasus”, Wien, 9-12.12.1999. Resumées, Wien, 1999.

2000

• Օշականի 1286 թ. արձանագրութեան «Քեթոբար» վարչական տերմինը,- «Էջմիածին», 2000, Բ, էջ 88-92։
• Անսանք հռոմեացիների իմաստությանը [Ավանդական ուղղագրությանն անցնելու առաջարկների կապակցությամբ],- «Գրական թերթ», 2000, 30 հունիսի, էջ 6։
• Служитель добра и справедливости. К 100-летию со дня смерти Григория Джаншиева,- “Голос Армении”, 2000, 17 и 19 августа.
• Шотландец на перекрестке веков,- “Планета”—диаспор, N 2, август 2000, Москва, стр. 18-19.
• Կովկասյան երեք դպրությունների սկզբնավորումը,- «Հայաստանի Հանրապետություն», 2000, 16 մարտի (թիւ 48)։
• [Ան]արժանավոր հրատարակություն [Գրախոսություն՝ «Պոլսահայոց բանահյուսությունը» գրքի, Երևան, 2000],- «Հայաստանի Հանրապետություն», 2000, 12 մայիսի, էջ 5։

2001

• Ani et la politique orientale de Byzance (Xe-XIe siècles),- Ani – capitale de l’Arménie en l’an mil, Paris, 2001, pp. 86–99.
• Préface [Nicolas Yacovlevich Marr, Ani. Rêve d’Arménie], Paris, 2001, pp. 7–10.
• Բնութեամբ լավ և գործով բարի [Հայագետ Արմենուհի Սրապյանի մահվան առթիւ],- «Գիտություն», 2001, № 2 (153), մայիս։
• Легенды об апостольской проповеди христианства на Кавказе,- “Армения и Христианский Восток” (тезисы докладов), Санкт-Петербург, 27-30 июня, 2001, стр. 37-38.
• Միջին հայերենում և վրացերենում վկայված արաբական ծագման երկու տերմին,- Միջազգային գիտաժողով «Քրիստոնյա Հայաստանը՝ քաղաքակրթությունների խաչմերուկ», 19-21 սեպտ., 2001 թ. (զեկուցումների դրույթներ), էջ 88-89։
• Ճիշտ գնահատենք արածը և հստակ պատկերացնենք անելիքը [«Մաշտոցի Վարքի» նոր հրատարակություն պատրաստելու խնդիրը],- «Մաշտոցեան Գ ընթերցումներ», Օշական, 2001 թ. էջ 30-31։
• Ամանորյա մտորումներ,- «Ասպնջակ», № 9(26), 16-31 դեկտ., 2001 թ.։
• Բնագրական դիտարկումներ Խորենացու «Պատմութեան» հեղինակային ինքնագիրը վերականգնելու առնչութեամբ,- «Հայկազեան հայագիտական հանդէս», թիւ ԻԱ, 2001, էջ 78-88։

2002 թ.

• Վրաց եկեղեցի,- Քրիստոնյա Հայաստան, Երևան, 2002 թ., էջ 986-990։ Տե՛ս նաև՝ «Հանդէս ամսօրեայ», 2000 թ., թիւ 1-12, էջ 289-303։
• Վիմագրութիւն,- Քրիստոնյա Հայաստան, Երևան, 2002 թ. էջ 981։
• Ս. Շուշանիկ,- Քրիստոնյա Հայաստան, Երևան, 2002 թ. էջ 828-829 [խմբագրության անհարկի միջարկումներով]։
• «Ակադ. Մարի Բրոսէ», կազմեց և խմբագրեց Պարույր Մուրադյան, Երևան, 2002 թ., 54 էջ։
• Հայագիտության պատմության կարևոր հանգրվան, նույն տեղում, էջ 3-10։
• Иосиф Орбели, Избранные труды, II, вып. I, составление и редакция П. М. Мурадяна, 2002 г., 455 стр.
• От редактора (по случаю издания второго выпуска “Избранных трудов” И. Орбели).
• Մեր ո՞ր մասնագետը պիտի կարողանա ուսումնասիրել Օսմանյան արխիվները [հարցազրույց հայագիտության կացության ու անելիքների շուրջ],- «Ազգ», 18 յուլիսի, 2002 թ.։
• Ուրուագիծ հայոց սրբախօսական ժառանգութեան,- «Գանձասար», Է, 2002, էջ 87-95։
• Անին Բիւզանդիայի արևելյան քաղաքականության ոլորտում,- «Անիի Մայր տաճարի օծման 100-ամյակ» (գիտաժողովի թեզեր), Երևան, 2002, էջ 39-41։
• “Они пишут для грузин, а не для науки” (по поводу очередного похабства некоего Б. Арвеладзе),- “Новое время”, 2002 г., 18 сентября, стр. 2, 7. Հայերէն թարգմանութիւնը տե՛ս «Ասպնջակ», 2002 թ., 1-15 հոկտեմբերի, 16/42, նաև 16-30 հոկտեմբերի, 17/43։
• «Վարք ս. Մեսրոպ Մաշտոցի» երկի քննական հրատարակության աշխատանոցի հարցը,- «Մաշտոցյան ընթերցումներ», [զեկուցումների դրույթներ], Օշական, 2002, էջ 21-22։
• От редактора,- Иосиф Орбели, Избранные труды, том II, вып. 2, Ереван, 2002, стр. 5-6.
• Գրախօսություն՝ Н. В. Арутюнян, “Корпус урартских клинообразных надписей”, Ереван, 2002 г., 542 стр.,- «Հանդէս Ամսօրեայ», 2000 թ., թիւ 1-12, էջ 473-482։
• Служитель добра и справедливости. (к 100-летию со дня смерти Григория Джаншиева— “Армянский переулок”, М., 2002, N 1(5), с. 5-8).
• Forming and Functioning of the Armenian Community in Tbilisi,- International Conference “Tbilisi in the nineteenth century”, Abstracts, Tbilisi, 2002, p. 51-54.

2003

• Հայագիտութեան ճգնակեաց սպասաւորը,- «Ժամանակ» (Գ. Բամպուքճեանի ծննդեան 80-ամեակի առթիւ)։
• Ս. Սիմէոն Սիւնակեաց կրտսերի վարքը (հայերին վերաբերող մի հրաշագործութեան կապակցութեամբ),- «Հանդէս Ամսօրեայ», 2001, թիւ 1-12, էջ 467-476։
• Աղբյուրների ուսումնասիրության և հրատարակության ձեռքբերումներն ու անելիքները,- Հայագիտական միջազգային համաժողով, զեկուցումների դրույթներ, Երևան, 2003, էջ 66-68։
• Ղազար Փարպեցի,- «Հանդէս Ամսօրեայ», 2002, թիւ 1-2, էջ 207-228։
• The Epigraphic Heritage of Mediaeval Armenia, Yerevan, 2003, 15 p.,
• Կորիւն և Մաշտոցի վարքը,- «Մատենագիրք Հայոց», հտ. Ա, Անթիլիաս-Լիբանան, 2003, էջ 227-228։ Հեղինակակից՝ Կ. Իւզբաշեան։
• Փաւստոս Բուզանդի «Պատմութիւն Հայոց»-ը,- նոյն տեղում, էջ 275։ Հեղինակակից՝ Կ. Իւզբաշեան։
• Եղիշէ և «Բան վասն Հայոց պատերազմին»,- նոյն տեղում, էջ 517։ Հեղինակակից՝ Կ. Իւզբաշեան։
• Ագաթանգեղոսը և առաջին «Հայոց պատմութիւնը»,- Մատենագիրք Հայոց, հտ. Բ, Անթիլիաս-Լիբանան, 2003, էջ 1201։ Հեղինակակից՝ Կ. Իւզբաշեան։
• Մովսէս Խորենացի և իր «Պատմութիւն Հայոց»-ը,- նոյն տեղում, էջ 1739-1740։ Հեղինակակից՝ Կ. Իւզբաշեան։
• Ղազար Փարպեցի և իր «Պատմութիւն Հայոց»-ը,- նոյն տեղում, էջ 2199։ Հեղինակակից՝ Կ. Իւզբաշեան։
• Մովսէս Խորենացու Պատմութեան՝ Ներսէս Լամբրոնացու օրինակը,- «Հայկազեան հայագիտական հանդէս», Բէյրութ, 2003, թիւ ՀԳ, էջ 149-161։

2004

• Հանրագիտական երկու ձեռքբերումներ,- «Հայաստանի Հանրապետութիւն», 2004, 21 մայիսի, № 92 (3471), էջ 3։
• Ներսէս Աշտարակեցին ազգային վիմագրագիտության առաջնեկ,- «Ներսէս Աշտարակեցի՝ Պաշտպան հայրենեաց», (գիտաժողովի հիմնադրույթներ), [Երևան], 2004, էջ 35-36։
• Գրախօս., «Պատճէն տումարի» (Է-ԺԵ դարեր) պարտաւորեցնող հրատարակություն,- «Էջմիածին», 2004, Դ, էջ 111-113։
• Նամակ Հակոբ Անասյանին,- Հակոբ Ս. Անասյան, «Նամականի» (ընտրանի)։ Կազմեց՝ Հենրիկ Անասեան, Երևան, 2004, էջ 171։
• Stages and features of «Caucasian cultural worldե formation,- Международный конгресс востоковедов, тезисы, I, М., 2004, стр. 266-267.
• Դիտարկումներ ավանդաբար Ս. Մեսրոպի ընդօրինակություն համարվող Ավետարանի շուրջ,- «Հայ մեկնողական գրականութեան դպրոցները» գիտաժողովի զեկուցումների ամփոփումներ, սեպտ. 22-24, 2004 թ., Էջմիածին, էջ 14-15։
• Рец. на “Атлас истории Армении” – плод многолетнего труда профессионала,- “Голос Армении”, 2004, 9 ноября, стр. 3.
• Его труды ежедневно по многу раз снимаются с книжной полки (к 125-летию со дня рождения Ерванда ТерМинасяна),- “Голос Армении”, 2004, 2 декабря, стр. 7.
• Միջնադարյան Հայաստանի վիմագրական ժառանգությունը,- «Հայագիտության արդի վիճակը եւ զարգացման հեռանկարները», զեկուցումների ժողովածոյ, Երևան, 2004, էջ 248-253։
• Աստուածաշնչի հայկական խմբագրութեան բնագրական քննութեան աղբիւրները (Աթոսի 978 թ. գրչագիրը),- Bnagirk yišatakac. Dall’ Italia e dall’ Armenia. Studi in onore di Gabriella Uluhogian, a cura di Valentina Calzolari, Anna Sirinian, Bogos Levon Zekian, Boloyna, 2004, p. 45-66.
• «Վասն աւուրն Կիրակէի» ճառի հայերեն և վրացերեն թարգմանությունների առնչության խնդիրը,- «Էջմիածին», 2004, Զ, էջ 118-124։
• Предисловие [к книге Левона Бабаяна, «Лорис Меликов»], Ереван, 2004, стр. 5-6.
• Դիտարկումներ աւանդաբար Ս. Մեսրոպի ընդօրինակութիւն համարուող Աւետարանի շուրջ,- «Հայկազեան հայագիտական հանդէս» ԻԴ, Բէյրութ, 2004, էջ 59-68։

2005

• Кавказ и Восток Николая Марра,- “Голос Армении”, 15 февраля, 2005 г.
• Երկու խոսք.- Մկրտիչ Ներսիսյան, «Հայոց ցեղասպանության անհերքելի փաստաթղթեր», Երևան, 2005, էջ 5-6, 179-180։
• Խմբագրի մտորում. Ռ. Ե. Փիլիպոսյան, «Փարպի», Երևան, 2005, էջ 03։
• Հայոց մշակութային կորուստները Մեծ Եղեռնի տարիներին 1915-1922 թթ,- Հ. Աճառյան» համալսարանի «Առաքյալ» թերթ, 2005, թիւ 5(95), ապրիլ, էջ 3-4։
• «Կովկասյան մշակութային աշխարհի» ձևավորման պարբերաշրջաններն ու առանձնահատկությունները (ակադ. Ն. Մառի ծննդյան 140 և մահվան 70-ամյա տարելիցի առթիվ),- «Գիտություն», ապրիլ, թիւ 3 (180), թիւ 4 (181), 2005։
• «Կովկասյան մշակութային աշխարհի» աղվանական էջի նոր ընթերցում,- Հայ գրերի գիւտի և Ամարասի դպրոցի հիմնադրման 1600-ամյակին նվիրված կրթական միջազգային գիտաժողով, Երևան 2005, էջ 93-94։ Նաև՝ «Մաշտոցեան Է ընթերցումներ», զեկուցումների հիմնադրույթներ [Երևան, 2005], էջ 17-18։
• Необходимы незамедлительные действия,- “Голос Армении”, 26 июля 2005 г. (Об описаний арм. рукописей).
• Սուրբ Շուշանիկի վկայաբանութիւնը,- «Մատենագիրք Հայոց», հտ. Գ, Զ դար, Անթիլիաս-Լիբանան, 2004, էջ 25-26։
• Մովսէս Ցուրտաւեցին ու իր թղթերը,- նոյն տեղում, էջ 469-470։
• Մովսէս Բ. Եղիվարդեցին և իր թուղթը,- նոյն տեղում, էջ 527-528։
• [VII դարի Հայոց մատենագրութիւնը] կազմողների կողմից,- Մատենագիրք Հայոց, հտ. Դ, Է դար։ Անթիլիաս-Լիբանան, 2005, էջ IX-XI։
• Աբրահամ Աղբաթանեցին և իր թղթերը,- նոյն տեղում, էջ 3-4։ Հեղինակակից՝ Ալեքսան Յակոբեան։
• Երվանդ Տէր-Մինասյան (1879-1974),- «Նշանավոր ճեմարանականներ», պրակ Ա, Էջմիածին, 2005, էջ 395-404։ Նոյնը որոշ փոփոխությամբ տե՛ս Ե. Տէր-Մինասեան, «Հուշեր իմ կյանքից», Երևան, 2005, էջ 5-16։
• Սահակի եւ Մեսրոպի «Կատարեալ պատմութեան» խնդիրը,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 2005, թիւ 2, էջ 154-165:
• Գրախօսություն՝ Զազա Ալեքսիձէ, «Կովկասյան Աղվանքի գրչությունը», լեզուն եւ դպրությունը,- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 2005, թիւ 2, էջ 330-336:
• Ո՞ւր տեղորոշել Անիի վիմագրի «Ախէլքաղաքը»,- «Հանդէս Ամսօրեայ», 2005, էջ 271-280։
• Յովհաննէս Կոլոտ պատրիարքի բնագրագիտական աւանդները և «Նարեկ»-ի 1774 թ. հրատարակութիւնը,- «Ակօս» (Ստամբուլ), 23 դեկտ. 2005, թիւ 508։
• Ակադ. Նիկողայոս Մառի ծննդյան 140-րդ տարելիցը. հանրաճանաչ գիտնականը, «Կովկասյան մշակութային աշխարհի» պարբերաշրջաններն ու առանձնահատկությունները,- «Ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառ», Երևան, 2005, էջ 9-19։
• «Նարեկի» գիտական անդրանիկ հրատարակությունը (Կ. Պոլիս, 1774),- «Ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառ», Երևան, 2005, էջ 99-118։
• Հայ-վրացական գրական-մշակութային փոխհարաբերությունների պատմությունից (Ս. գրոց թարգմանությունը),- Աստուածաշնչական Հայաստան, Երևան, 2005, էջ 445-453։
• Գրիգոր Տաթևացու «Ոսկեփորիկը» և նրա պատուիրատուի ինքնության խնդիրը,- «Էջմիածին», 2005, Թ, էջ 47-55։

2006

• Ակադեմիկոս Գագիկ Սարգսյան,- Ակադեմիկոս Գագիկ Սարգսյանի տպագիր աշխատությունների մատենագիտություն, Երևան, 2006, էջ 5-16։ Հեղինակակից՝ Վլ. Բ. Բարխուդարյան, նոյնը ռուսերէն, էջ 20-30.
• Մեր արդիւնաշատ պատմաբանը,- Գագիկ Սարգսյան, Պատմագիտական հետազոտություններ։ Կազմեց և խմբագրեց Պարույր Մուրադյանը, Երևան, 2006, էջ 5-8։
• Труды и дни Гагика Саркисяна,- “Голос Армении”, 6 апреля, 2006 г., стр. 5 (соавтор В. Бархударян).
• Քաղկեդոնական հայոց պաշտամունքային կառույցների մշակութային պատկանելության խնդիրը,- «168 ժամ», 2006, ապրիլի 29 – մայիսի 1, թիւ 46։
• “Они пишут для грузин, а не для науки”,- “Новое время”, 4 июня, 2006, стр. 4
• Հայկական ձեռագրական հաւաքածոներ Ռուսաստանում և Եղիշէի Պատմութեան մի նոր պատառիկ,- «Հանդէս Ամսօրեայ», 2006, թիւ 1-12, էջ 53-62։
• Հայաստանի վիմագրական ժառանգությունը,- «Էջմիածին», 2006, Զ, էջ 129-134։
• Անշփոթելի մտքի ու կեցվածքի մարդը [Լևոն Զաքարյանը],- Լևոն Զաքարյան, «Հոդվածներ, հուշեր», Երևան, 2006, էջ 218-219։
• О книге М. Г. Нерсисяна “Неопровержимые документы о геноциде армян”,- “Арагаст” (“Парус”), М., 2006, N 1(2), стр. 150.

2007

• «Սաղմոսարանի» պահլավերեն պատառիկը,- «Միհր», Երևան, 2006-2007, թիւ 6,1 (63-64), դեկտ. և փետրուար, էջ 137-139։ Վրիպակների ուղղումները տե՛ս «Միհր», 2007։ Վերահրատարակությունը տե՛ս «Գիտահետազոտական աշխատանքի ուղեծրում», Երևան, 2007, էջ 249-252։
• Մատենադարանի ձեռագրերի պատկանելութեան իրաւունքի հարցը,- «Ազգ», 19, ապրիլի (թիւ 72), 2007.
• Le patrimoine épigraphique arménien,– “Arménie la magie de l’écrit”, Marseile, 2007, p. 190-199. Մատենագիտությունը՝ p. 418.
• «Հրեայ» էթնանունը հայերէնում և կովկասեան լեզուներում,- «Հանդէս Ամսօրեայ», 2007, թիւ 1-12, էջ 25-34։
• Ճանաչենք՝ գնահատելու համար,- «Միհր», թիւ 4 (67), 2007, յուլիս, էջ 72-73։
• Երկու խոսք. Կ. Ղաֆադարյան, «Էջեր Հայոց միջնադարյան մշակույթի եւ պատմության», Երևան, 2007, էջ 7-8։
• К изданию русского перевода труда акад. Р. Як. Ачаряна “Роль армян в

Османской империи”,- Рачья Ачарян, Роль армян…, М., 2007, стр. 3-4.

• Легенда об апостольской проповеди христианства на Кавказе,- “Материалы первого международного конгреса кавказоведов”, Тбилиси, 2007, стр. 405-406.
• Յիշատակարան Սանահնոյ վանից, աշխատասիրութեամբ Պարոյր Մ. Մուրադեանի, Ս. Էջմիածին, 2007, 331 էջ։
• Ո՞վ է Տեկորի արձանագրության հազարապետ Մանանը,- «Էջմիածին», 2007, էջ 85-88։
• К изданию русского перевода труда академика Р. Як. Ачаряна “Роль армян в Османской империи”,- “Арагаст”, N 1(3), М., 2007, с. 100.

2008

• Հայոց «Վարք սրբոցի» վրացական խմբագրութիւնը, Ս. Էջմիածին, 2008, 119 էջ։
• Կովկասեան մշակութային աշխարհը և Հայաստանը, Երևան, 2008, 410 էջ։
• «Քառեակ հմտութեամբ» օժտված գիտնականը,- Լևոն Խաչիկյան, «Աշխատութիւններ», հտ. 3, Երևան, 2008, էջ I-V։
• Քանի՞ «գազարով կը գոհանան մեր գիտնականները». [հայագիտություն և հայագետներ],- «168 ժամ», 2008, թիւ 70 (438), հուլիսի 8-9։
• От редактора второго издания “История Тарона и армянская литература V-VII веков” К. Айвазяна, Ереван, 2008, стр. 3-4.
• Թամարի երկրորդ պատմիչի երկում եղած մի քանի իրանական փոխառութիւնների շուրջ,- «Հանդէս Ամսօրեայ», 2008, թիւ 1-12, էջ 189-198։
• Человек, создавший Матенадаран (к 90-летию академика Левона Хачикяна),- “Голос Армении”, 2008, 23 октября.
• «Վրաց պատմութեան» հայերեն թարգմանության գնահատության հարցի շուրջ,- «Էջմիածին», 2008, Զ-Է, էջ 93-101։
• Рец. В. А. Арутюнова-Фиданян, “Повествование о делах армянских” (VII в.). Источник и время. М.: Индрик. 2004, 272 с. илл. и карта,- “Византийский временник”, 67(92), 2008, с. 259-263.
• Предисловие к книге К. С. Марджанян, “Ботаника или флора Армении” Степаноса Шариманяна, Ереван, 2008, стр. 5-7.
• Պարսկերեն եզակի տերմիններ Թամար թագուհու Երկրորդ պատմության բնագրում,- «Հայագիտական եւ իրանագիտական առաջին միջազգային գիտաժողով», 10-11 նոյեմբեր, 2008, [Սպահան], էջ 32-33 (պարսկ.), 34-35 (հայերեն)։
• Խոսք գնահատության և հիշատակի,- «Ս. Բարսեղ Կեսարացի, Գիրք պահոց», աշխատասիրութեամբ Կիմ Մուրադյանի, Ս. Էջմիածին, 2008, էջ 5-6։

2009

• Մի քանի մտորումներ հայ-քրդական գիտական խնդիրների շուրջ.- «Զագրոս», 2009, N 5, էջ 5։
• Հին Թիֆլիսի Հայոց եկեղեցիները, Ս. Էջմիածին, 2009, 460 էջ + 30 աղ.
• Նիւթեր հայոց ձեռագրերի մատենագիտութեան պատմութեան. – «Հանդէս ամսօրեայ», 2009, N 1-12, էջ 227-240։
• «Կոչումներ փախցնելու անբարոյականությունը մտել է գիտություն».- «168 ժամ», թիւ 117, նոյեմբերի 14-16 էջ 5։
• Նշմարներ Դավիթ Կյուրոպաղատի և Տայքի հայոց բարբառի մասին.- «Էջմիածին», 2009, էջ 96-105։
• Նյութեր հայոց ձեռագրերի մատենագիտության պատմության, – «Էջմիածին», 2009, Ժ, էջ 106-112։

2010

• ԺԸ դարի առուծախի վաւերագրեր Լօռէից.- «Հանդէս ամսօրեայ», թիւ 1-12, էջ 29-38։
• Լևոն Մելիքսեթ-Բէկ, Պատմա-բանասիրական պրպտումներ։ Աշխատասիրութեամբ Պարոյր Մուրադեանի։ Ս. Էջմիածին, 2010, 496 էջ։
• Բնագրագիտական դիտարկումներ. 1. «Մուքէրիկ» թէ «Մուտերիկ»։ 2. «Ձեռագիր նորին ինքեան Գրիգորի Նարեկացւոյ».- «Էջմիածին», 1910, Ե, էջ 72-80։
• Նիւթեր պարսից քրիստոնէութեան պատմութիւնից (Ս. Գոլանդուխտի վարքը).- «Գանձասար», Ը, Եր., 2010, էջ 145-153։

2011

• ԺԱ-ԺԳ դարերի հայ-վրացական դաւանական խնդիրները և Մխիթար Գոշի «Առ վրացիսն» թուղթը։ Ս. Էջմիածին, 2011, 288 էջ։